In januari ontving de redactie van de Oosterpoorter een bericht van Hans Horn, de coördinator van het Grafisch Centrum aan de Warmoesstraat 41. Hij vertelde dat hij na meer dan 30 jaar met pensioen zou gaan. Ook stuurde hij prachtige foto’s mee van een bezoek dat prinses Beatrix en prins Claus in 1975 aan het centrum brachten. Voldoende reden om eens bij het Grafisch Centrum langs te gaan en bij te praten over de activiteiten en de geschiedenis van het centrum.
Oude ambachten
Als ik aan kom fietsen, zie ik vanaf de straat een paar mensen in de koffiekamer zitten. De deur naar de werkplaats is open en ik baan me een weg door oude drukpersen, letterbakken en zetmachines. Het ruikt een beetje naar smeerolie en inkt: hier wordt gewerkt. Ik word in de koffiekamer ontvangen door Hans Horn en vrijwilliger/docent Feike Boorsma. Hans: “We organiseren hier vooral cursussen, maar kunstenaars kunnen ook voor hun eigen werk van de werkplaats gebruik maken. Je kunt hier bijvoorbeeld etsen, houtdrukken, zeefdrukken of leren letterzetten.” Feike: “ Het zijn oude ambachten, die houden we graag in ere.”
Hoog bezoek
Feike werkte vroeger bij drukkerij J.B. Wolters en is sinds 1974 actief voor het Grafisch Centrum: “Ik was erbij toen Beatrix en Claus hier kwamen, samen met de voorzitter van het centrum. Ze brachten toen een werkbezoek aan de provincie Groningen en alles was strak georganiseerd. Ze zouden op 27 mei 1975 tussen 11:30 en 12:15 uur hier langs komen. Zelf ben ik wel drie keer gescreend door de veiligheidsdiensten en ik kreeg een speciaal pasje om de straat in te mogen. Anders kwam je er niet in, alle straten langs de route werden afgezet met dranghekken. Ze kwamen met een koetsje aan, samen met Toxopeus. Die was toen Commissaris van de Koningin”. Ook burgemeester Buiter en wethouder Max van der Berg waren erbij, op de oude foto’s is te zien dat het een drukte van belang was.
Eigen prent van Beatrix
Beatrix had zelf het idee om hier langs te gaan, want ze houdt van cultuur en doet aan beeldhouwen. “Het bezoek liep uit, want Beatrix vond het hier interessant. Ik herinner me dat Toxopeus dat maar niks vond, het hele draaiboek liep in de war. Die zat daarom iedereen achter de broek, maar ze ging gewoon haar eigen gang hier,” grinnikt Feike. “Beatrix wilde een prent maken en tekende heel snel een vogeltje. “Ze maakte een steendruk met haar handtekening erop: BvO, Beatrix van Oranje. Die heeft ze meegenomen als herinnering aan dit werkbezoek. De veiligheidsdiensten vernietigden de originele steen ter plekke, jammer!”
Vertrek coördinator
Hans: “Per 1 januari ben ik met pensioen. Ooit ben ik hier in 1982 gekomen als cursist zeefdrukken. Op een gegeven moment kreeg de beheerder last van zijn gezondheid en vroegen ze of ik deze taak wilde overnemen. Dat was ook in de tijd dat de gemeente de mogelijkheid had om mensen zonder betaald werk een ‘Melkertbaan’ aan te bieden. Daar heeft het centrum gebruik van gemaakt en op die manier ben ik hier ingerold. Toen ik begon moesten we ons helemaal zelf bedruipen. We hadden iedere maand moeite om de huur te betalen en aan het pand was jaren niets vernieuwd. Er was ook geen telefoon.” Ondertussen zijn de verwarming en de afzuiginstallaties verbeterd en is de verlichting energiezuinig. Ook is in goed overleg met verhuurder Patrimonium aan de gevel een uithangbord aangebracht. Het aantal cursisten is verdubbeld.
Hoe het begon
In 1918 richtte een aantal jonge Groninger kunstenaars ‘De Ploeg’ op. Met de naam wilde men aangeven dat er iets nieuws ontwikkeld moest worden. De Groninger kunst zou “ontgonnen” moeten worden, de aarde omgewoeld. Daar is een ploeg voor nodig. In de jaren ’60 besloot een aantal leden om een eigen grafische werkplaats op te richten. Het gemeenschappelijke atelier begon klein, maar al snel bood het Grafisch Centrum onderdak aan alle soorten persen die de maker van grafiek zich maar wensen kan. De banden met De Ploeg werden eind 1970 voorzichtig doorgesneden. Door de organisatie die het Grafisch Centrum met zich meebracht, was het beter er een zelfstandige stichting van te maken. Naast De Ploegers, die trouwe gebruikers bleven, vond een jongere generatie kunstenaars haar weg naar het Grafisch Centrum. Ook kennisoverdracht werd een belangrijke doelstelling. Daarmee werd de kiem gelegd voor het huidige cursusaanbod van het Grafisch Centrum. Cursisten kunnen nog steeds gebruik maken van de etspersen waar bijvoorbeeld Johan Dijkstra en Jan Altink mee gewerkt hebben.
Kopperprent
De kunstenaars en cursisten van het Grafisch Centrum treffen elkaar op Koppermaandag (eerste maandag na Driekoningen) om samen het glas te heffen. Het Grafisch Centrum brengt sinds 1996 in samenwerking met een aantal Groningse bedrijven ieder jaar een reproductie van een De Ploeg-schilderij uit. Feike: “Die Kopperprent was een idee van Hans. Dat is heel belangrijk geweest voor het voortbestaan van het centrum, want we draaien zonder subsidie. De opbrengst van de verkoop gaat naar de Stichting.” Rond die tijd is er veel aanloop in de smalle Warmoesstraat. “De buren merken dan dat allerlei mensen de bon uit de Gezinsbode in de bus komen doen. Ze vragen dan of er weer een Kopperprent in de aanbieding is,” glimlacht Hans. “Ik ken de buren goed. Ik woon hier dan wel niet, ik werkte hier sinds 1982 iedere dag. Ook de dagelijkse boodschappen deed ik hier veel. Als ik iets nodig had voor de werkplaats, dan ging ik even bij Weening langs. En als ik ’s avonds cursussen moest begeleiden, ging ik tussendoor eten in het eethuisje aan het spoor. Later in het Poortershoes. Alles is hier dichtbij, handig hoor.”
Verder met vrijwilligers
De functie van een fulltime coördinator wordt niet opnieuw ingevuld, want de regelgeving is veranderd. Feike: “Maar we gaan natuurlijk verder. We moeten het alleen anders organiseren. Ook vragen we de docenten om wat meer praktische dingen te regelen, zoals koffie zetten, inkopen doen, de verwarming op tijd aan doen of de kopjes afwassen na lestijd. Hans heeft heel veel voor het Grafisch Centrum betekend, zijn vertrek is echt een verlies. Schrijf maar op dat we hem erg zullen missen.”